Մեր վարքն ու բարքը

«Նկարչիստն» ու «մայրապաշտը»

Արևի ոսկե մատները շողում էին քաղաքի տների ու շենքերի բազմագույն տանիքներում, շոյում արթնացած ամեն կենդանի էակի և անկենդանի: Հրապարակներից մեկում երիտասարդ գեղանկարիչը նկարակալի առջև վրձինը ձեռքին քարացել, միայն ակնապիշ նայում էր արտասահմանից ժամանած մեր հայրենակից գեղեցկուհուն, ով իր գունավոր դիմանկարն էր փափագում ունենալ փառահեղ Մասիսների հայացքի ներքո: Վարդածին աղջիկը տեղավորվել էր աթոռակին, նազելիորեն ոտքը ոտքին գցել եւ քնքշանվաղ  հայացքով նետահարում էր արյունը փոթորկած նկարիչին: Աղջիկն սպասում էր համբերատար, բայց  երիտասարդին  ոչ մի կերպ չէր հաջողվում կենտրոնանալ, գոնե ուրվագծելն սկսել: «Տեր Աստված,-մտորում էր նկարիչը,-ինչպե՞ս ես թույլ տալիս, որ այս եթերային արարածն իր գեղեցիկ ոտքերը կեղտոտի փողոցի փոշու մեջ»: Էլի ուրիշ մտքեր մխրճվեցին, մեխվեցին  գեղագետի տենդահար ուղեղում, ինչ որ կորած-մոլորած  տաք հոսանքներ անհայտությունից ծնունդ առած՝ շռինդով ներխուժեցին  ջահել սիրտը՝շնչասպառ անելու անհագ ցանկությամբ: Ո՞վ կհասներ նրան օգնության: Խենթություն էր այդ մասին մտածելն անգամ:Ինքն էր ու գեղեցկուհին...

Բայց կյանքն ու դիպվածն առավել խենթ են, քան մենք կարծում ենք...Ահռելի դղրդոցով, փոշու ամպեր երկինք հանելով՝ հրապարակ մտան երեք մեքենաներ: Երկուսը ահռելի չափերի էին: Երրորդն ավելի մեծ էր: Երկուսը սև էին, երրորդն առավել սև էր: Ամեն մեկից իջավ մեկ... Նկարչի զննող աչքն անգամ դժվարացավ հասկանալ, թե ամեն մեկից ի՞նչ իջավ...Առաջին և վերջին մեքենաներից իջան երկու տակառներ, որոնք գլորվելով մոտեցան երրորդ մեքենային, միջից հազիվհազ պոկեցին երրորդին՝ մի կարգին պահարանի: Դռները բաց պահարանի: Հրեցին առաջ: Երկուսը քաչալ էին, երրորդի գլխին  էլ իսկի մազ չկար: Մինչդեռ  որոշ հոգևոր հայրեր կերազեին նրանց նման մորուք ունենալ: Երկուսը հազիվ էին քարշ գալիս, երրորդն այդ էլ չէր կարողանում: Նկարիչն ու բնորդուհին ակնապիշ հետևում էին կահույքի այս գունագեղ օրինակների դանդաղ ընթացքին: Էլի մի քանի գլորում,վերջապես հասան, ուր և, ինչպես պարզվեց, նպատակադրվել էին: Քիչ անց նկարիչն իր դիմաց լսեց պահարանի ճռճռոցը, որի  վզին տանկ քարշարկելու նպատակին ծառայող հաստ շղթա կար, կրծքին՝ Քրիստոսի խաչի չափ մեծ խաչ: Երկուսն էլ ոսկուց: Ահռելի փորի վարուվեր անելու մի պահի էլ խաչի տակից աչքովն ընկավ հսկայական ինքնաձիգը: Սարսուռ զգաց: Ասես արևը մայր մտավ: Ետ նայեց: Խավարման պատճառը երկու տակառներն էին, որոնց կողքերից կախված ատրճանակները  մռայլ փայլեցին:

-Ապե, էտի դու՞ ես նկարչիստը...,-հարցնողը դիմացը կանգնածն էր: Գլխի շարժումով պատասխանն ստանալուց հետո նա ավելացրեց.-Մեր քուրոն Մասիսին  կնայա՞...

-Հարկա՜վ...,-ոգևորված կարկաչեց  «քուրոն»:

-Բա մեր նկարչիստն ու՞մ կնայա...

Նկարիչ.-Քուրոյին...

Թիկունքում երկու կանգնածները անհասնգիստ շարժում արեցին: Մեջտեղինը ձեռքով հանգստացրեց ՝ պետք չէ միջամտել: Ապա մի չոր հայացք նետեց  նկարիչի ցուցադրած դիմանկարներին, քրտինքի դեղնագույն կաթիլները  ափի մի շարժումով  դեմքից, վզից վար բերեց ու շարունակեց գռմռալ.-Ապե, սաղ էս թղթերը   դու՞ ես կրասկել ...Երևում է՝  գործից հասկնում ես...Ապե, նկարչիստի գործը էտի հաստատ դժվար գործ ա: Գույները ջոկում ես, կրասկեն բռնում ես ու, ֆը՜ըշտ, կրակում ես... Բա ո՜նց, մենք էլ հասկցող տղերք ենք... Ապե, մամային պտի նկարես...

Վախից կարկամած նկարիչը, որ մինչ այդ մտքում որոշել էր  այնպիսի բառ չասել, որ հուզի զինված մարդկանց, կամ՝ միան հա ու չէ ասել, հազիվ լսելի հարցրեց -Իսկ ու՞ր է սիրելի մաման...:

Պատասխանեց.-Մամայի արև, մաման քոչեց...

-Ու՞ր քոչեց մաման...

-Վերին Երուսաղեմ:

-Բա ես ինչպե՞ս նկարեմ...

-Էս նկարից,-ասաց ինքնաձիգավորը եւ նկարիչին մեկնեց 3*4սմ չափի մի խունացած, անգույն, եզրերը կրծող կենդանիների շնորհիվ քրքրված, հին անձնագրից պոկած մի  լուսանկար՝ կնիքի հետքերով: Մինչ նկարիչը նկարն էր ուսումնասիրում, նա հեկեկոցով պատմում էր.-Էտի մամայի պորտրեն  ա, մեռնեմ մամիկիս...Կորած էր, հանկարծ չուլանից գտանք... Սիրտուջիգյառը՜ս թառժաժ էղավ...Էրեկ տղոնցով սաղ օր խմանք, էսօր մամիկիս նկարը պաչելով պախմել էղա, օյաղցա՜... Խեղճն աշխըրհից իմ դարդուց  քոչեց...Բա հիշատակը մենք չպահե՞նք... Մենք մայրապաշտ մարդիկ ենք...Վա՜խ մերա ջան, վա՜խ, մերի՜կ ջա՜ն...

Վերջին բառերն ըստ երևույթին հուզեցին նաեւ մյուս երկուսին, անկաշկանդ՝ նրանք էլ միացան լացուլոծին՝  Վա՜խ մերա ջան, վա՜խ, մերիկ ջա՜ն...

Քիչ անց հանդարտվեցին:

-Պտի նկարես... Տոչնի կարա՞ս նկարես...

-Իմ գործն այդ է՝ կնկարեմ...

- Մեզ համար թիվ-թվաբանություն, էտի հեչ է... Ինչքան պետք է՝ կթափենք, մենակ  մեր մերիկի նկարը ղայդին կրասկես...

-Կարվի...

-Էս էլ քո հաշիվը,-ասաց «մայրապաշտը», նկարիչի ձեռքի մեջ մտցրեց թղթադրամների մի մեծ կապուկ և ավելացրեց,-մի էդքան էլ վերջում կստանաս, եթե մեզի դզի...Իսկ թե որ չդզի՜...Էտի չենք շեշտում...

Նկարիչը վախն ու ատամների կափկափոցը հազիվ զսպելով ասաց.-Կարվի, կդզի:

-Քանի չեմ մոռացել,-շարունակեց  «մայրապաշտը»,- էնպես կրասկի, որ մերիկս տոչնի Մոնա Լիզայի վիդն ունենա...Հասկցա՞ր...

Նկարիչ.-Հասկցա...

Մայրապաշտ.-Տես, հա՜, գլխառադ չանես, տոչնի Մոնա Լիզն էղնի...

Էստեղ նկարիչի ուղեղը վերջապես սկսեց աշխատել, ահավոր վտանգն իրապես զգաց, բայց վախը մի կողմ դնելով՝ խոսեց.-Հարգելի ընկեր, տոչնի Մոնա Լիզը կէղնի, համա թե՝ մայրիկի նկարը տոչնի չի էղնի...

Դա անչափ զայրացրեց երեքին էլ: Միմյանց հերթ չտալով՝ նրանք սկսեցին.-Վա՜խ, արա, ապե՜, էս նկարչիստն ի՞նչ է ասում... Այ հոգնած, դու հո կյանքիցդ չե՞ս հոգնել...Ո՞նց թե մամային նման չի էղնի... Բա մի փեշ փողը քեզ ինչի՞ տվինք...Թանգննոց կրասկեքով ներկիր, հասկցա՞ր, արա՜...Կրասկա չունես, ասա բերենք...

Նկարիչը կառչեց վերջին բառերից և ուղեղն աշխատեցրեց: Նա համբերատար սկսեց բացատրել.-Հարգելի տղերք, հարցը կրասկեքը չէ: Բանն այն է, որ ինչ նկարիչ էլ լինի, ում նկարում է, նկարը նրան է նման լինում և ոչ ուրիշի...

-Է՜, թող մեր քուրոյին նման էղնի,- նկատի ունենալով նկարակալի առջև նստած գեղեցկուհուն՝ առաջարկեց թունդ «մայրապաշտը», - չի՞  լինի...

-Կլինի,-հաստատեց նկարիչը, բայց այդ դեպքում ևս մամային նման չի լինի...

-Է՜, թող մամային նման չլինի, մեր քուրոյին նման լինի, ի՞նչը կխանգարի, որ...Սրա նման սիրուն կնիկ աշխարհում դժվար լինի... Ո՞վ է մամային հիշում ... Դաժե ես չեմ հիշում... Ի՞նչ կասես, քուրո... 

Աղջիկը ոնց որ թե պատրաստ էր նման անակնկալ հարցի: Նազանքով ձեռքը մազերին տարավ, իբր շտկեց,   մի անգամ հազաց ու իր կարծիքը հայտնեց վերոնշյալ հարցի առիթով.- Է՜, պարոնս, մամային դեմքը դուք կորնցուցել եք, բայց կարող կլնի գտնվի մարդ մը, որ ճշտիվ կհիշի Սուրբին պատկերը... Ամոթ չի՞ էղնի...

Մայրապաշտն իհարկե ոչինչ չհասկացավ Քուրոյի կարկաչուն խոսքերից, բայց և «կոտրն չընկավ», դեմքին մտահոգ տեսք հաղորդեց եւ մտատանջ դիմեց նկարիչին.-Մի բան մտածիր, նկարչիստ:

Վերջինիս միտքը մի անգամ էլ ճառագեց: ԵՎ որպեսզի այլ տարասությունների տարափի տակ չընկնի, վրա բերեց.-Մտածեցի...

Բոլորն ուրախ ճառագեցին.-Ասա՝ ի՞նչ անենք;

-Մենք կգնանք այլ ճանապարհով,-շուտասելուկի պես սկսեց նկարիչը,-    և ոչխարները՝ կուշտ, և գառները՝ ողջ  կմնան...  Մոնա Լիզա, ուրեմն՝ Մոնա Լիզա: Մեջտեղում կդնենք մամիկի նկարը՝ իր դողդոջ, խորշոմներով լի դեմքով,  և նրան կշրջափակենք այն ֆոնով, որի շրջապտույտում  ճառագում է Մոնա Լիզա հրաշքը...

Պատվիրատուներից ոչ ոք, իհարկե,գլուխ չհանեց, թե ինչ է բարբաջում նկարիչը, բայց «ճշտով հասկցան», որ նա մի բան մտածել է: Կենտրոնական դեմքը հրաման արձակեց.-Վեշերովդ  հավքվիր՝էթում ենք... Նկարիչը չհասցրեց հարցնի՝ ու՞ր են էթում, երբ նրան մոտեցավ ավտոմեքենայից իջած «ընտիր տղերքի» մի այլ խումբ, վերցրին ներկերը, նկարակալը, նկարիչին գրկեցին ու մեքենա կոչվող հսկա արկղի մեջ պարփակեցին: Միայն աթոռակից զրկված գեղեցկուհին հասցրեց դժգոհել՝ Բա ե՞ս ինչ անեմ: Որին թիկնեղ պահարանը պատասխանեց՝ իսկ դու, որ եկել ես Մասիսով հիանալու, կանգնիր և հիացիր, խանգարող լինի՝ ձեն հանիր...

Մնացածը հակիրճ կպատմենք: Ավտոմեքենաները մեծ արագությամբ մի թանկանոց ռեստորանի բակ մտան: Նույն տղերքը նույն հերթականությամբ նկարիչին ու իր իրերը  ամենաընդարձակ դահլիճը մտցրին: Մի կերպ տեղ հասան շեֆն ու իր մանկլավիկները, շուտով սեղանը ծանրաբեռնվեց անմահական ուտելիքներով ու խմիչքներով: Սկսվեց կերուխումը: Հայտարարելով, որ այն նվիրված է մամիկին, շեֆը տեղեկացրեց, որ ողջ գիշեր խմելու են, և խմելու են միայն երկու կենաց՝ մամիկի և նրա պայծառ դեմքը հավերժացնելու կոչված նկարչիստի: Այդպես էլ արեցին: Իսկ նկարիչին հանձնարարեցին սկսել նկարել, և այնպես անել, որ նկարը լինի 1*2մ-ի վրա, որովհետև խոհանոցում հատուկ այդ նպատակով առանձնացված տեղը այդքան է: Որդին շատ է սիրում ուտել, և ամեն անգամ նրա ախորժակը կբացի սիրագորով մոր անուշիկ դեմքը՝ «Մոնա Լիզա» կտավի ֆոնի մեջ առավել պայծառացած:

Երբ արևի ոսկե մատները միլիարդերորդ անգամ դարձյալ սկսեցին խաղալ կենդանի էակների  և անկենդանի հետ, նկարիչը  տղաներին, որոնք  լիովին հասել էին անկենդանի աստիճանին, ավետեց, որ նկարն ավարտել է: Երեքն էլ չոքեչոք մոտեցան նկարին, նայեցին երկար, երկա՜ր... Հանկարծ երեքն էլ փղձկացին, աղի արտասուքն անարգել հո՜ չհոսեց նրանց խամրած, կիսախուփ աչքերից: Մամիկի որդին գրկեց ...Դե,հո  մորը չէր կարող գրկել /հիշենք՝ նա վերին Երուսաղեմում էր/, գրկեց նկարը, լա՜ց լացեց...Երբ նկարից վերջապես պոկեցին, նկարիչը սարսափեց իր նոր ավարտած նկարը տեսնելով. արցունքներից մամիկի  դեմքի աջ մասում, մինչև կտավի ներքեւի ծայրը, ներկերը գունատվել, լղոզվել էին, արցունքի մի դեղնակաթիլ էլ հայտնաբերեց կնճիռներից մեկի պատնեշում... Բախտը բերեց՝ տղաները դրանից հետո էլ նկարը հավանեցին: Նրան տուն ճամփեցին՝ խոստացված դրամը վճարելով:

Այսօր էլ կա մամիկի դիմանկարը մեր շեն երկրի խոհանոցներից մեկում, և այսօր էլ մամիկի խորշոմահար դեմքը  արցունքների մեջ է, ինչպես արցունքների մեջ եղել է կենդանության օրոք: